ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΜΗΝΙΓΓΙΤΙΔΑΣ

Το Εθνικό Κέντρο Αναφοράς Μηνιγγίτιδας (ΕΚΑΜ) λειτουργεί από το 1993 στην πρώην Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (Ε.Σ.Δ.Υ.), νυν Τμήμα Πολιτικών Δημόσιας Υγείας, της Σχολής Δημόσιας Υγείας, του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής (Πa.Δ.A.).

Κατά την 25ετή λειτουργία του, έχει ευρέως αναγνωρισμένη παρουσία, τόσο σε εθνικό -μέσω της συνεργασίας όλων των νοσοκομείων της επικράτειας και με τον Εθνικό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας (Ε.Ο.Δ.Υ.)- όσο και σε διεθνές επίπεδο -ως μέλος της Ευρωπαϊκής Εταιρίας για τη Μηιγγιτιδοκικκική Νόσο (The European Meningococcal and Haemophilus Disease Society (EMGM) από το 1993 και ενεργό μέλος του 4μελούς  Διοικητικού της Συμβουλίου από το 2012.  

 Ως Εθνικό Κέντρο Αναφοράς, συμβάλλει στη διάγνωση και ταυτοποίηση των κρουσμάτων βακτηριακής μηνιγγίτιδας, που προκαλούνται από τους  συνήθεις μικροοργανισμούς, όπως Neisseria meningitidis, Streptococcus spp., Haemophilus influenzae, Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus aureus και Listeria monocytogenes, μέσω της εφαρμογής μοριακών τεχνικών σε βιολογικά δείγματα ασθενών, τα οποία λαμβάνει καθημερινά από όλα τα νοσοκομεία της χώρας. Οι διαγνωστικές τεχνικές του ΕΚΑΜ που βασίζονται στη μοριακή ανίχνευση και ταυτοποίηση των μικροοργανισμών απευθείας στα βιολογικά δείγματα των ασθενών, αποτελούν διαπιστευμένες κλινικές δοκιμές από το Εθνικό Σύστημα Διαπίστευσης (Ε.ΣΥ.Δ.) κατά ΕΛΟΤ EN ISO 15189 (αρ. πιστοποιητικού 902), από το 2014

(http://www.esyd.gr/portal/p/esyd/el /showOrgInfo .jsp?id=149781).

 Στο ΕΚΑΜ διενεργούνται επιπλέον μοριακές και συμβατικές τεχνικές για την τυποποίηση των μικροοργανισμών που ανιχνεύονται, όπως, τυποποίηση σε οροομάδες (Neisseria meningitidis), ταυτόχρονη ανίχνευση οροτύπων (Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae και Listeria monocytogenes), καθώς και ταυτοποίηση των στρεπτοκόκκων Group A και Β. Οι εν λόγω τυποποιήσεις διεξάγονται τόσο με την εφαρμογή συμβατικών τεχνικών (καλλιέργεια, οροσυγκόλληση), αλλά κυρίως με την εφαρμογή μοριακών τεχνικών (PCR, mPCR), οι οποίες έχουν αναπτυχθεί στο Κέντρο Αναφοράς (in house τεχνικές), είτε στο πλαίσιο της ερευνητικής δραστηριότητάς του (μέσω Εθνικών και Ευρωπαϊκών ερευνητικών προγραμμάτων) είτε μέσω της εκπόνησης διδακτορικών διατριβών και μεταπτυχιακών εργασιών. Με την περαιτέρω ανάπτυξη και εφαρμογή των παραπάνω τεχνικών, το ΕΚΑΜ διενεργεί επιπλέον αναλύσεις για τη μοριακή ταυτοποίηση και τυποποίηση και άλλων σημαντικών βακτηριακών λοιμώξεων όπως η πνευμονία, η αρθρίτιδα, η μαστοειδίτιδα κα.

Το Εθνικό Κέντρο Αναφοράς Μηνιγγίτιδας συμμετέχει ενεργά στην επιτήρηση της μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου στην Ελλάδα και τη διερεύνηση των επιδημιών, με στόχο τον έγκαιρο εντοπισμό της εμφάνισης ή εισαγωγής νέων στελεχών (κλώνων) N.meningitidis, μέσω τεχνικών όπως η αλληλούχηση του γονιδιώματος των στελεχών N. meningitidis (Whole Genome Sequencing), η μέθοδος προσδιορισμού πολλαπλών αλληλουχιών (Multilocus Sequence Typing, MLST), η μέθοδος αλληλούχησης των γονιδίων PorA, fetA και fHbp, η μέθοδος τυποίησης των διαδοχικών επαναλαμβανόμενων αλληλουχιών του γονιδιώματος (Variable Number Tandem Repeat, VNTR) κ.α., καθώς και την καταγραφή των τάσεων αντοχής στα αντιβιοτικά. Επιπλέον, συμμετέχει σε μελέτες φορείας στον υγιή πληθυσμό με στόχο την διερεύνηση  κάλυψης των νέων εμβολίων.

 Σε στενή συνεργασία με τον Εθνικό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας (Ε.Ο.Δ.Υ., πρώην ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ.), το ΕΚΑΜ πραγματοποιεί τη συλλογή επιδημιολογικών στοιχείων για τη βακτηριακή μηνιγγίτιδα και τον εμβολιασμό (τρέχοντα και νέα εμβόλια) σε εθνικό επίπεδο και συμμετέχει στη λήψη αποφάσεων σε  θέματα Δημόσιας Υγείας. Επιπρόσθετα, θεωρώντας την ενημέρωση του πληθυσμού ακρογωνιαίο λίθο  στο ιδιαίτερα σοβαρό θέμα της μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου, έχει εκδώσει ενημερωτικά έντυπα για τα συμπτώματα, την αντιμετώπιση και πρόληψη της νόσου (http://www.esdy.edu.gr/files/001_Dimosias_Dioikitikis_Ygieinis/EKAM/GENIKA_ARXEIA/genikes_plhrof_mhniggitigas.pdf).

 Το εκπαιδευτικό έργο του ΕΚΑΜ περιλαμβάνει την εκπαίδευση φοιτητών Μεταπτυχιακών Προγραμμάτων Σπουδών (ΜΠΣ) Δημόσιας Υγείας της πρώην Ε.Σ.Δ.Υ. (νυν Σχολή Δημόσιας Υγείας, Πα.Δ.Α), σε θεωρητικό («Λοιμώδη Νοσήματα») αλλά και σε εργαστηριακό επίπεδο («Εργαστηριακή Δημόσια Υγεία»), σε θέματα διαχείρισης επιδημιών, μεθόδων καταγραφής κρουσμάτων, επιδημιολογικής διερεύνησης, διαπίστευσης εργαστηρίου Δημόσιας Υγείας, διαχείρισης βιολογικών κινδύνων, βιοασφάλειας κ.α., καθώς και τη δυνατότητα εκπόνησης διπλωματικών εργασιών και διδακτορικών διατριβών σε προπτυχιακούς /μεταπτυχιακούς φοιτητές και υποψήφιους διδάκτορες αντίστοιχα.

 Από το 2012, αποτελεί μέλος της Ελληνικής Ομάδας Εργαστηρίων της Μικροβιολογίας της Δημόσιας Υγείας (Consortium), τα οποία συμμετέχουν στο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Εκπαίδευσης της Μικροβιολογίας της Δημόσιας Υγείας (European Public Health Microbiology, EUPHEM fellowship) με χρηματοδότηση του  Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου Λοιμώξεων (European Center for Disease Control and Prevention, ECDC) εκπαιδεύοντας Έλληνες και Ευρωπαίους υποτρόφους (EUPHEM fellows) στο πλαίσιο της διετούς  τους συμμετοχής στο εν λόγω πρόγραμμα.

 ‘Έως σήμερα στο ΕΚΑΜ έχουν εκπονηθεί 7 διδακτορικές διατριβές (εκ των οποίων οι 6 έχουν ολοκληρωθεί ενώ η 7^η είναι σε εξέλιξη) και  περισσότερες από 50 πτυχιακές εργασίες (μεταπτυχιακές και προπτυχιακές), από όπου έχουν προκύψει συνολικά 88 δημοσιεύσεις σε έγκριτα διεθνή (74) και εθνικά (14) επιστημονικά περιοδικά και περισσότερες από 170 συμμετοχές σε εθνικά και διεθνή συνέδρια, εκ των οποίων προέκυψαν 8 βραβεία από  αντίστοιχες ερευνητικές εργασίες. 

1. Bröker M, Emonet S, Fazio C, Jacobsson S, Koliou M, Kuusi M, Pace D, Paragi M, Pysik A, Simões MJ, Skoczynska A, Stefanelli P, Toropainen M, Taha MK, Tzanakaki G. Meningococcal serogroup Y disease in Europe: Continuation of high importance in some European regions in 2013. Hum Vaccin Immunother. 2015;11(9):2281-6.
2. Navarro-Torné A, Dias JG, Hruba F, Lopalco PL, Pastore-Celentano L, Gauci AJ; Invasive Pneumococcal Disease Study Group*. (*Tzanakaki G). Risk factors for death from invasive pneumococcal disease, Europe, 2010. Emerg Infect Dis. 2015 Mar;21(3):417-25
3. Mentis AF, Kyprianou MA, Xirogianni A, Kesanopoulos K, Tzanakaki G. Neutrophil-to-lymphocyte ratio in the differential diagnosis of acute bacterial meningitis. Eur J Clin Microbiol Infect Dis. 2016 Mar;35(3):397-403.
4. Hadjichristodoulou C, Mpalaouras G, Vasilopoulou V, Katsioulis A, Rachiotis G, Theodoridou K, Tzanakaki G, Syriopoulou V, Theodoridou M. A Case-Control Study on the Risk Factors for Meningococcal Disease among Children in Greece.PLoS One. 2016 Jun 28;11(6) .
5. Tryfinopoulou K, Kesanopoulos K, Xirogianni A, Marmaras N, Papandreou A, Papaevangelou V, Tsolia M, Jasir A, Tzanakaki G. Meningococcal Carriage in Military Recruits and University Students during the Pre MenB Vaccination Era in Greece (2014-2015). PLoS One. 2016 Dec 1;11(12)
6. Mentis A.-F. Kyprianou M, Tzanakaki G. Age-specific application of neutrophil-to-lymphocyte ratio in meningitis: a nationwide study· European Journal of Clinical Microbiology Mar 2017 Sep;36(9):1553-1557. doi: 10.1007/s10096-017-2967-y.

7. Whittaker R, Economopoulou A, Gomes Dias J, Bancroft E, Ramliden M, Pastore Celentano L, and European Centre for Disease Prevention and Control Country Experts for Invasive Haemophilus influenzae Disease* (*Tzanakaki G). Epidemiology of Invasive Haemophilus influenzae Disease, Europe, 2007–2014 Emerg Infect Dis. 2017 Mar;23(3):396-404. doi: 10.3201/eid2303.161552.
8. Whittaker R, Dias JG, Ramliden M, Ködmön C, Economopoulou A, Beer N, Pastore Celentano L; ECDC network members for invasive meningococcal disease* (*Tzanakaki G) The epidemiology of invasive meningococcal disease in EU/EEA countries, 2004-2014. Vaccine. 2017 Apr 11;35(16):2034-2041. doi: 10.1016/j.vaccine.2017.03.007.

9. Bratcher HB, Brehony C, Heuberger S, Pieridou-Bagatzouni D, Křížová P, Hoffmann S, Toropainen M, Taha MK, Claus H, Tzanakaki G, Erdôsi T, Galajeva J, van der Ende A, Skoczyńska A, Pana M, Vaculíková A, Paragi M, Maiden MC, Caugant DA. Establishment of the European meningococcal strain collection genome library (EMSC-GL) for the 2011 to 2012 epidemiological year. Euro Surveill. 2018 May;23(20). doi: 10.2807/1560-7917.ES.2018.23.20.17-00474.
10. Vassalos C, Charlett A. Vassalou E. Mpimpa A, Dounias G, Tzanakaki G,  Spanakos G.  Assessment of a commercially available multiplex real-time PCR kit against direct immunofluorescence and nested PCRs for the detection of Giardia lamblia, Cryptosporidium spp. and Entamoeba histolytica in sewage. Desalination and water treatment 2017;  91:101-111 DOI: 10.5004/dwt.2017.20803
11. Kesanopoulos K, Bratcher HB, Hong E, Xirogianni A, Papandreou A, Taha MK, Maiden MCJ, Tzanakaki G. Characterization of meningococcal carriage isolates from Greece by whole genome sequencing: Implications for 4CMenB vaccine implementation. PLoS One. 2018 Dec 28;13(12):e0209919. doi: 10.1371/journal.pone.0209919. eCollection 2018. PMID: 30592763
12. Muzzi A, Brozzi A, Serino L, Bodini M, Abad R, Caugant D, Comanducci M, Lemos AP, Gorla MC, Křížová P, Mikula C, Mulhall R, Nissen M, Nohynek H, Simões MJ, Skoczyńska A, Stefanelli P, Taha MK, Toropainen M, Tzanakaki G, Vadivelu-Pechai K, Watson P, Vazquez JA, Rajam G, Rappuoli R, Borrow R, Medini D. Genetic Meningococcal Antigen Typing System (gMATS): A genotyping tool that predicts 4CMenB strain coverage worldwide. Vaccine. 2019 Feb 8;37(7):991-1000. doi: 10.1016/j.vaccine.2018.12.061
13. Krone M, Gray S, Abad R, Skoczyńska A, Stefanelli P, van der Ende A, Tzanakaki G, Mölling P, João Simões M, Křížová P, Emonet S, Caugant DA, Toropainen M, Vazquez J, Waśko I, Knol MJ, Jacobsson S, Rodrigues Bettencourt C, Musilek M, Born R, Vogel U, Borrow R. Increase of invasive meningococcal serogroup W disease in Europe, 2013 to 2017. Euro Surveill. 2019 Apr;24(14). doi: 10.2807/1560-7917.ES.2019.24.14. 1800245
14. Flountzi A, Georgakopoulou T, Balasegaram S, Kesanopoulos K, Xirogianni A, Papandreou A, Tzanakaki G; Members of the Hellenic network for Invasive meningococcal disease.  Epidemiology of invasive meningococcal disease in Greece, 2006-2016. Eur J Clin Microbiol Infect Dis. 2019 Aug 15. doi: 10.1007/s10096-019-03668-y. Review.
15. Ladomenou F, Tzanakaki G, Kolyva S, Katsarakis I, Maraki S, Galanakis M. Conjugate vaccines dramatically reshaped the epidemiology of bacterial meningitis in a well- defined child population. Acta Paediatrica Acta Paediatr. 2020 Feb;109(2):368-374. doi: 10.1111/apa.14957. PMID: 31365152Jul 31. doi: 10.1111/apa.14957.  

1. ΠΡΩΤΟ ΒΡΑΒΕΙΟ για την μελέτη: In vitro μεταβίβαση στελεχών  Neisseria     Στα πλαίσια του 14^0υ Πανελληνίου Ιατρικού Συνεδρίου (ΜΑΙΟΣ 1988).
2. ΕΙΔΙΚΟ ΒΡΑΒΕΙΟ για την μελέτη : ορολογική τυποποίηση και ευαισθησία στα αντιβιοτικά στελεχών Neisseria meningitidis που απομονώθηκαν από ασθενείς. Στα πλαίσια του 17^ου Εθνικού Συνεδρίου Μικροβιολογίας (ΑΠΡΙΛΙΟΣ 1996).
3. ΠΡΩΤΟ ΒΡΑΒΕΙΟ για την μελέτη : παραγωγή νέου μονοκλωνικού αντισώματος έναντι των πρωτεϊνών της εξωτερικής μεμβράνης των στελεχών Neisseria meningitidis που απομονώνονται στην Ελλάδα Αμφιαράειο Ίδρυμα Χημειοθεραπευτικών Μελετών- στα πλαίσια του Πανελληνίου Ιατρικού Συνεδρίου (ΜΑΙΟΣ 1998).
4. ΠΡΩΤΟ ΒΡΑΒΕΙΟ για την μελέτη : PCR : μία πολύτιμη μέθοδος για την τυποποίηση των μη-τυποποιήσιμων μηνιγγιτιδοκοκκικών στελεχών που απομονώθηκαν από φορείς. Στα πλαίσια του 19^ο Εθνικού Συνεδρίου Μικροβιολογίας (ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2000).
5. ΒΡΑΒΕΙΟ «Αντιγόνη Αρσένη» για την εργασία: Ταυτόχρονη ανίχνευση των μικροοργανισμών N. meningitidis, Str. pneumoniae και H. influenzae type b με την μέθοδο της multiplex PCR στα πλαίσια των εργασιών του 2^ου Εθνικού συνεδρίου Κλινικής Μικροβιολογίας (ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2005).
6. ΠΡΩΤΟ ΒΡΑΒΕΙΟ για την μελέτη:Ανάπτυξη τετραπλής PCRγια την ταυτόχρονη ανίχνευση των μικροοργανισμών H. influenzae, Ps. aerogunosa, S. aureus, streptococcus spp  σε βιολογικά υλικά, στα πλαίσια του  5^ου Πανελληνίου Συνεδρίου Ιατρικής Βιοπαθολογίας, Θεσσαλονίκη (ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2008)
7. ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΑΛΥΤΕΡΗΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΕΝΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ για την εργασία:  Ταυτόχρονη ανίχνευση οκτώ ορότυπων Streptococcus pneumoniae απευθείας σε  βιολογικά υλικά με τη μέθοδο της stepdown multiplex PCR. Εφαρμοσμένη Κλινική Μικροβιολογία και Εργαστηριακή Διαγνωστική (ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2016).
8. ΒΡΑΒΕΙΟ “Δ. ΤΡΙΧΟΠΟΥΛΟΣ” για την μελέτη: Μέλετη φορείας του μηνιγγιτιδοκόκκου σε φοιτητές και νεοσύλλεκτους στρατιώτες πριν την εισαγωγή του νέου  εμβολίου για την οροομαδα Β. στα πλαίσια του 11ου Πανελληνίου  Συνεδρίου Δημόσιας Υγείας (ΜΑΡΤΙΟΣ 2016)

Η Μονάδα Εργαστηριακής Επιτήρησης της Βακτηριακής Μηνιγγίτιδας του Εργαστηρίου Επιτήρησης Λοιμωδών Νοσημάτων (ΕΕΛΝΟ) βρίσκεται σε οριοθετημένους εργαστηριακούς χώρους του Τμήματος Πολιτικών Δημόσιας Υγείας της Πανεπιστημιούπολης Αθηνών οι οποίοι είναι άρτια εξοπλισμένοι και πληρούν τους κανονισμούς λειτουργίας και ασφάλειας όπως προβλέπεται από το Εθνικό Σύστημα Διαπίστευσης (ΕΣΥΔ) και το διεθνές πρότυπο ISO 15189:2012, για την πραγματοποίησή των απαιτούμενων εργαστηριακών τεχνικών (Aρ. Πιστοποιητικού Κ.Α. Μηνιγγίτιδας 902/2014).

1. Ετήσιος Απολογισμός Εθνικού Κέντρου Αναφοράς Μηνιγγίτιδας (ΕΚΑΜ) – 2018
2. Ετήσιος Απολογισμός Εθνικού Κέντρου Αναφοράς Μηνιγγίτιδας (ΕΚΑΜ) – 2017
3. Ετήσιος Απολογισμός Εθνικού Κέντρου Αναφοράς Μηνιγγίτιδας (ΕΚΑΜ) – 2016
4. Ετήσιος Απολογισμός Εθνικού Κέντρου Αναφοράς Μηνιγγίτιδας (ΕΚΑΜ) – 2015
5. Ετήσιος Απολογισμός Εθνικού Κέντρου Αναφοράς Μηνιγγίτιδας (ΕΚΑΜ) – 2014
6. Ετήσιος Απολογισμός Εθνικού Κέντρου Αναφοράς Μηνιγγίτιδας (ΕΚΑΜ) – 2013
7. Ετήσιος Απολογισμός Εθνικού Κέντρου Αναφοράς Μηνιγγίτιδας (ΕΚΑΜ) – 2012
8. Ετήσιος Απολογισμός Εθνικού Κέντρου Αναφοράς Μηνιγγίτιδας (ΕΚΑΜ) – 2011
9. Ετήσιος Απολογισμός Εθνικού Κέντρου Αναφοράς Μηνιγγίτιδας (ΕΚΑΜ) – 2010